میناکاری چیست؟

شاید اگر از علاقه‌مندان هنر و صنایع دستی معاصر و فاخر باشید، نام میناکاری به گوش شما خورده باشد. باوجود تمام توضیحاتی که در فضای اینترنت موجود است، قصد داریم تا به ساده‌ترین و روان‌ترین شکل شما را با اینکه میناکاری چیست آشنا کنیم. بنابراین همراه ما باشید تا با این هنر زیبا و قدیمی و البته نفیس آشنا کنیم.

میناکاری چیست؟

در قدم اول بدانید میناکاری زیر مجموعه هنرهای صنایع دستی است. امروزه قطب اصلی میناکاری در ایران شهر زیبا و تاریخی اصفهان است. معمولا میناکاری برروی مس انجام می‌شود که البته برروی طلای و نقره نیز قالب عمل آوری است. میناکاری یا میناسازی هنری است با سابقه‌ای در حدود پنج هزار سال دارد و امروزه در ایران کانون تولید میناکاری شهر اصفهان است و استادان برجسته‌ای در تولید آثار مینا مشغول به فعالیت هستند. نزدیک‌ترین معنای لغوی برای مینا به معنی آسمان آبی است و دقیقا تصوری که اکنون با شنیدن معنی آن در ذهن شما نقش بسته است کاملا درست است.

رنگ زمینه زیر نقوش اکثرا به رنگ‌های آبی، سبز و قرمز است که اگر به چشم هنر به داخل ظروف نقش بسته مینا بنگریم یادآور پهنای زیبای آبی آسمان است. هنر میناکاری یا همان میناسازی هنری است که با آتش و خاک و نقاشی برروی آن اجین شده است.

قدمت میناکاری چقدر است

همانطور که گفته شد میناکاری قدمتی بیش از ۵ هزار سال دارد. برای مثال شش انگشتر طلا مربوط به سیزده سده پیش از میلاد در قبرس یافت شده که نمونه‌ای از میناکاری مرصع است و یا مجسمه معروف زئوس که در یونان پیدا شده مربوط به پانصد سال پیش از میلاد است. یکی از این نمونه‌های قدیمی بازوبندی از طلا به همراه میناکاری‌های تزیین شده بر روی آن است که مربوط به دوران هخامنشیان است. در حال حاضر این اثر باستانی در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن نگهداری می‌شود.

البته باید بدانیم اوج این هنر در دوره سلجوقیان بوده که تهیه ظروف برنجی و میناکاری مرسومیت داشته‌است و این آثار به کشور‌های همسایه نیز فرستاده می‌شده‌است.

آموزش میناکاری

انواع میناکاری یا میناسازی

به زبان ساده میناکاری یا همان میناسازی به دو دسته تقسیم بندی میشود.

• مینای خانه‌بندی
• مینای نقاشی

در مینای خانه بندی که به مینای سیمی نیز معروف است از مفتول‌های بسیار نازک استفاده می‌شود. مفتول‌ها را به شکل دلخواه درمی‌آورند و با چسب روی قطعه کار قرار داده با یک لعاب شیشه‌ای روی آن را می‌پوشانند. سپس آن را در داخل کوره‌ای با حدود ۱۰۰۰ درجه حرارت قرار می‌دهند و مفتول‌ها به قطعه کار جوش می‌خورند. در مرحله بعد رنگ‌های مخصوص میناکاری را که به شکل پودر است را بر روی سطح کار پر می‌کنند. بعد از آنکه سطح کار یکسان و هموار شد آن را به مدت ۳ دقیقه در داخل کوره‌ای با حرارتی حدود ۱۰۰۰ درجه قرار می‌دهند. مفتول‌های با برنجی بعد از قرا گرفتن در کوره سیاه می‌شوند و باید با اسیدکاری رنگشان به حالت نخستین بازگردد.

اما در مینای نقاشی، روشی که امروزه در اصفهان مرسوم است نقش‌های مینا بر روی لعابی شفاف شکل می‌گیرد. بدین منظور و برای میناکاری، ابتدا استادی مسگر یا دواتگر می‌بایست که شیئ مربوطه را بر اساس طرح مورد نظر بسازد و سپس استادی میناکار روی آن را لعاب سفید رنگ بدهد. مرحله لعاب دهی سه یا چهار بار انجام می‌گیرد و هر بار نیز همراه با قرار گرفتن در کوره با ۷۰۰ درجه گرما هست تا رنگ لعاب ثابت شود.

سپس نقاشی روی این جسم سفیدرنگ انجام می‌شود و دوباره شی به کوره می‌رود تا در درجه‌ای در حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ درجه پخته شده و رنگ‌ها به شکل دلخواه در آیند. هم‌اکنون از رنگ‌های شیمیایی در نقاشی شی استفاده می‌گردد حال آنکه در گذشته رنگ‌های بکار گرفته شده گیاهی یا معدنی بودند.

مینا که طبعاً شفاف است شفافیت خود را از اکسید قلع به وجود می‌آورد. میناکاری روی مس انجام می‌شود. برای فراهم آوردن مینا ابتدا آن چیزی که می‌خواهند میناکاری کنند به هر شکل و هر اندازه باید به وسیله مس گر متخصص به شکل لازم درآید و پس از آن که ساخته شد استاد مینا کار به آن لعاب سفید رنگ می‌دهد معمولاً سه الی چهار بار لعاب داده می‌شود و در هر بار شی  به کوره می‌رود و حدود ۷۰۰ درجه حرارت می‌بیند تا رنگ لعابش ثابت شود بعد روی آن با رنگ‌های گوناگون نقاشی می‌شود.